Artikel en interview voorgesteld door de coördinatoren van het eerstelijnspsychologische begeleidingsproject*

Vorig jaar werd in navolging van het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie terugbetaling van eerstelijnspsychologische zorgen goedgekeurd met als doel preventie, vroegtijdige detectie en interventie van tijdelijk psychisch onwelzijn. Op die manier wil men escalatie naar complexe of chronische psychologische problematiek voorkomen. Door de aard van de klachten, die vaak psychosomatisch zijn (e.g. slaapproblemen, hoofdpijn, spierspanning,…), vindt deze doelgroep moeilijk rechtstreeks de weg naar een psycholoog, maar blijven ze bij de huisarts en krijgt men nog te vaak geen of een medicamenteuze behandeling. Deze doelgroep, voor wie kortdurende krachtgerichte generalistische zorg het meest effectief is, heeft ook recht op terugbetaalde psychologische hulp, naast centra die meer intensieve ambulante of residentiële therapeutische zorg voorzien. Dit 4-jarig proefproject heeft als doel om de uitbouw van eerstelijnspsychologische zorg te stimuleren en kadert binnen de bredere hervormingen in de Belgische Geestelijke Gezondheidszorg naar gemeenschapsgerichte zorg, en wordt wetenschappelijk geëvalueerd. Naar aanleiding van het einde van de opstartfase van dit project vroegen we aan een geconventioneerde eerstelijnspsycholoog om tussentijds haar reflecties te geven op het project.

Wat is eerstelijnspsychologische zorg?

Eerstelijnspsychologische zorg betekent voor mij een eerste aanspreekpunt voor mensen met psychisch onwelzijn zoals sombere depressieve stemming of angstige gevoelens. Het gaat dus om personen die best nog veel eigen veerkracht hebben, maar door omstandigheden deze tijdelijk niet voldoende zijn. Het gaat dus zeker niet over personen met een complexe hulpvraag. Het spectrum van zorg is heel uiteenlopend: van een luisterend oor aanbieden of een klankbord zijn, over het aanzetten tot zelfreflectie en tot inzicht brengen, tot psycho-educatie en het begeleiden bij (gedrags)verandering. Ik opteer ervoor, indien de cliënt dit toelaat, om multidisciplinair te werken. Dit betekent dat ik regelmatig overleg met de huisarts of andere zorg- of hulpverleners rondom de cliënt.

Waaruit bestaat eerstelijnspsychologische begeleiding?

Ik vraag tijdens het eerste gesprek steeds aan de cliënt wat hij/zij verwacht van de sessies en probeer in de mate van het mogelijke hier naartoe te werken. Algemeen is het mijn doel om het psychisch welbevinden van de cliënt te verhogen en hem/haar copingsmechanismen aan te leren om in de toekomst op een constructievere manier om te gaan met moeilijke situaties waarmee hij/zij in het leven geconfronteerd wordt. Tussen de sessies door geef ik soms huiswerkopdrachten mee aan de cliënt.

Eerstelijnspsychologische begeleiding vraagt een algemene, brede en oplossingsgerichte manier van werken. Ik ga met andere woorden niet te diep in op het (analyseren van of verwerken van eventuele trauma’s uit) het verleden, maar focus vooral op wat er nu nodig is om de cliënt verder te helpen om zijn/haar zelfredzaamheid te verhogen.

Heeft de COVID-19 crisis gezorgd voor veranderingen in de zorg die je verleent?

Gedurende de COVID-19 crisis is het aantal aanmeldingen gestegen. De crisis heeft een negatieve impact gehad op het psychische welbevinden van de burger. Ik stel vast dat er algemeen een toegenomen angst is. Anderen kampen met eenzaamheid door de social distancing. Door het gebrek aan sociale contacten geraken sommigen in isolement. Zeker zij die op mentaal vlak al minder sterk stonden, dreigen er nu onderdoor te gaan. Daarom was ik zeer blij om te vernemen dat een tijdelijke uitbreiding naar alle leeftijden werd goedgekeurd zodat ook kinderen, jongeren en ouderen van deze zorg kunnen gebruik maken. Anderzijds heb ik vastgesteld dat sommige cliënten hun lopende begeleiding vervroegd stopgezet of onderbroken hebben bij het begin van de lockdown. Ze hadden schrik om buiten te komen en vonden video-consultatie geen nuttig alternatief of hadden hiertoe niet de nodige middelen. De crisis heeft ervoor gezorgd dat de zorg tijdelijk vooral via video-consulten werd geleverd. Video-consulten biedt de mogelijkheid aan de cliënt om over zijn/haar problemen te praten en zijn/haar emoties te ventileren wanneer langskomen niet lukt. Als hulpverlener kan je een klankbord zijn, inzichten bieden en copingsstrategieën aanreiken. Een video-consult leent zich echter minder om bepaalde zaken visueel duidelijk te maken (b.v. aan de hand van een schema) of om vaardigheden samen in te oefenen (ik denk hier bijvoorbeeld aan relaxatie- of visualisatie-oefeningen).

Wat zijn de reacties van de cliënten?

De meeste cliënten reageren positief omwille van het feit dat er nu ook een mogelijkheid is voor personen met een lichte tot matige problematiek. Je hoeft niet te wachten tot je ernstige klachten hebt (zoals uitval van werk, zware stoornissen of diagnoses) om psychologische hulpverlening te ontvangen. Het goedkope tarief verlaagt de drempel naar preventieve maatregelen. Op de inhoud en aanpak van de sessies krijg ik eveneens positieve feedback. Vanaf de derde sessie zie ik doorgaans een positieve evolutie in vermindering van hun klachten. Sommige cliënten rapporteren hierover ook expliciet. Zo zie je dat ook een kortdurende begeleiding zeer waardevol kan zijn. Het is nog te vroeg om te weten in hoeverre deze kortdurende begeleiding tot duurzame effecten leidt bij alle cliënten.

Wat is je evaluatie van de opstartfase binnen het proefproject voor terugbetaling van eerstelijnspsychologische zorgen?

Ik vind het een super initiatief. Het biedt de mogelijkheid om de drempel naar psychologische hulpverlening te verlagen en de escalatie naar zwaardere problematieken deels te vermijden.

In het project word je ook ondersteund en begeleid door het regionale netwerk Geestelijke Gezondheidszorg. Dit zorgt ervoor dat je als zelfstandig klinisch psycholoog uitgenodigd wordt om zorg te verlenen binnen een interdisciplinaire aanpak. Ik ervaar de inhoudelijke en praktische ondersteuning als positief. De georganiseerde intervisies bieden de mogelijkheid om casussen te bespreken met collega’s en best practices uit te wisselen. Vermits niet iedereen ervaring heeft met deze nieuwe doelgroep van personen met een lichte psychische problematiek, is inhoudelijke opleiding ook belangrijk, deze worden ook voorzien. Ook de opvolging van de facturatie en de betaling verloopt vlot.

*De Psychologencommissie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze externe bijdrage.